Het dertigersdilemma is een dankbaar onderwerp voor de literatuur, tv en film. Tussen je 25ste en 35ste krijgt je een parade aan grote keuzes voor je kiezen: wel of niet trouwen, wel of niet die ene baan aannemen, wel of niet aan kinderen beginnen, wel of niet verhuizen.

De Deense schrijver Linea Maja Ernst schreef een heerlijk opstandig boek over zeven vrienden die zich midden in deze levensfase bevinden. Ze hebben samen gestudeerd, maar zijn elkaar uit het oog verloren. Tijdens een week vakantie op een idyllische plek in het bosrijke Noord-Jutland hopen ze elkaar weer te vinden. Er ligt een lange, lome week in het verschiet met veel wijn en goede gesprekken.

Tot zover niets opmerkelijks.

Maar: schijn bedriegt. In haar debuutroman biedt Ernst allesbehalve een clichéversie van het dertigersdilemma, maar een rebelse, eigentijdse queervariant. Tot het gezelschap behoren een lesbisch koppel (Charley en Sylvia), een transman (Kvæde), een getrouwd heterostel met twee jonge kinderen (Adam en Gry) en een kinderloos heterokoppel (Esben en Karen).

Ze hebben zich nog maar nauwelijks geïnstalleerd in het zomerverblijf of de eerste lesbische seksscène knalt al van de pagina's af. Sylvia en Charley nemen het er flink van.

Wat doen de anderen intussen in de kamers om hen heen? Luisteren ze aandachtig? Of zijn ze zelf druk bezig? Sylvia stelt zich voor hoe Karen en Esben in de kamer ernaast 'ecologische seks' bedrijven, 'een beetje serieus zonder zelfingenomen te zijn'.

Het leest als een door Joachim Trier geregisseerde stijlvolle, stomme film. Of als een scène uit een boek van Sally Rooney: 'smaakvol, onderkoeld, naturalistisch, maar fotogeniek'.

Niet voor niets krijgt bestsellerauteur Sally Rooney een ironische veeg uit de pan. Als auteur van de bestseller Normal People is zij kampioen in het beschrijven van 'gewone' mensenlevens. Met deze roman keert Ernst zich even humoristisch als fel tegen de heteronormatieve, monogame gezin-met-kinderencultus. De Sally Rooney-types, zeg maar.

Dat gebeurt vooral bij monde van Sylvia, die weliswaar heel gelukkig is met haar vriendin, maar ook al jaren heimelijk verliefd is op haar zielsvriend Esben. Zij pleit voor alternatieve levensvormen, die zich onttrekken aan de voorspelbare, maatschappelijke kaders.

In het hoofd van Sylvia ontploft dan ook een bom wanneer Karen en Esben ter plekke aankondigen aan het einde van de week te zullen gaan trouwen. Zelfs haar beste vriend is nu het pad der burgerlijkheid ingeslagen. Een kind zal er ook wel snel komen, denkt Sylvia. Zucht.

Behalve Sylvia is er nog een persoon die een ander pad kiest, namelijk de transman Kvæde. Zijn naam betekent 'kweepeer' (in het Engels: quince) en verwijst naar een bijfiguur uit Shakespeares Midzomernachtsdroom. Op een bepaalde manier lijkt Kvæde het gelukkigst van iedereen, omdat hij niet gevangen zit in een verwachtingspatroon, maar tussen alle normen door laveert. Zijn lichamelijke transitie maakt hem onzeker en sterk tegelijkertijd. Hij zoekt houvast en wil tegelijkertijd fluïde zijn: gender is als een gedicht voor hem, geen grammatica.

Ook hij beleeft een onverwachts erotisch avontuur, met Adam, vader van twee kinderen en getrouwd. Ook tussen hen wordt de seks onverbloemd beschreven.

Opvallend afwezig in deze roman is de buitenwereld: Onder vrienden speelt zich af in een klein universum, waar identiteit, rolpatronen en gender de belangrijkste preoccupaties zijn. Hier stuiten we op een interessante paradox. Aan de ene kant steekt de auteur voortdurend de draak met heteronormatieve denkkaders. Daartussen strooit ze kwistig met genderterminologie om de personages te karakteriseren: cisman, queer, trans, butch, hermafrodiet, homo, lesbisch, gay, straight. Haar boek behoort ongetwijfeld tot de ergste nachtmerrie van de Trumps en Orbáns van deze wereld.

Aan de andere kant is al dat gecategoriseer ook vermoeiend. Maxim Februari schreef onlangs in NRC een overtuigende column waarin hij zich tegen deze rubriceerdrift keerde. De lhbti-gemeenschap is helemaal geen gemeenschap, net zomin als er een gemeenschap van linkshandigen bestaat, aldus Februari. Daarmee doe je geen enkel individu recht. Linea Maja Ernst streeft er uit alle macht naar zich van heteronormatieve kaders te bevrijden, maar vervangt het door een net zo onwrikbaar hokjesdenken.

Dat neemt niet weg dat deze queervariant op het dertigersdilemma ook verfrissend en helemaal van deze tijd is. Het is geschreven in de taal van nu. Bovendien is het een pleidooi voor literatuur als bevrijdend medium in het algemeen, vol verwijzingen naar anti-establishmentklassiekers als The Catcher in the Rye van J.D. Salinger. Of denk aan de talloze schrijvers die genderconventies ter discussie stelden: van Virginia Woolf tot Selma Lagerlöf, van Sylvia Plath tot de Finse Tove Jansson.

Zoals Stephan Sanders in een reactie op Maxim Februari stelde: hoe groot het verschil tussen al die verschillende letters (lhbti) ook is, soms is een zo breed mogelijke politieke gelegenheidscoalitie nodig om het bestaansrecht van al die afzonderlijke mensen te verdedigen of op te eisen.

Of, zo voeg ik er graag aan toe, een rebelse Deense midzomernachtsdroom.

Fictie

Linea Maja Ernst

Onder vrienden

Vertaald uit het Deens door Femke Muller. Meulenhoff; 298 pagina's;

€ 22,99.

Een invoelende roman over een vriendengroep die, voorafgaand aan de bruiloft van twee van hen, zeven midzomerdagen in een zomerhuis aan een Deens bosmeer doorbrengt. Sylvia, die altijd verliefd is geweest op de bruidegom Esben, heeft nu een stabiele relatie met haar vriendin Charlie, maar twijfelt over haar gevoelens. Kvæde voelt zich eindelijk op zijn gemak in zijn lichaam en wil daarom graag losgaan. Karen kijkt uit naar haar huwelijk, maar verlangt nog meer naar haar werk. Gry, die zich saai voelt tussen haar excentrieke vrienden, heeft haar macho vriend Adam meegenomen. Tijdens deze week navigeren de vrienden liefde, vriendschap en persoonlijke verlangens, worden oude gevoelens herontdekt en ontstaan er nieuwe spanningen. In prettige en lichtvoetige stijl geschreven. Geschikt voor een brede tot literaire lezersgroep. Linea Maja Ernst (1988) is journalist op het gebied van literatuur, pop-cultuur en hedendaagse fenomenen bij de Deense krant Weekendavisen. ‘Onder vrienden' is haar debuutroman, en werd bekroond met de Deense Debutantenprijs.