Dertien jaar geleden publiceerde de Ierse schrijver Paul Murray de verbluffende roman Skippy Dies (Skippy tussen de sterren). Het boek speelde zich af op een Dublinse kostschool en werd verteld vanuit een reeks perspectieven: niet alleen hoofdpersoon Skippy (die eigenlijk Daniel heette), maar ook medeleerlingen, docenten en andere personages. Het resultaat was een bijtend, schurend, caleidoscopisch boek dat de gruwelijkheden van het puberbestaan zo goed voelbaar maakte dat de rillingen over je rug liepen.

Murrays satire op de bankenwereld, The Mark and the Void (2015, Het doel en de leegte), bevestigde zijn grote talent, maar maakte niet de verpletterende indruk van Skippy. Bij het zojuist verschenen The Bee Sting is het echter weer stoelriemen vast. Paul Murray is met dit boek genomineerd voor de Booker Prize, die morgen, zondag, wordt uitgereikt. En hij verdient het die te krijgen. Wie aan The Bee Sting begint, dient zich voor te bereiden op een literaire en emotionele achtbaan, waarin bovendien niets is wat het lijkt.

Neem het verhaal achter de titel. Die verwijst naar een tragische of misschien liever tragikomische gebeurtenis op de huwelijksdag van de legendarisch mooie Imelda. Terwijl zij door haar vader naar de kerk wordt gereden, raakt er een bij verstrikt in haar bruidssluier. Grote paniek bij zowel Imelda als de bij, die haar vlak bij haar oog steekt. Onmiddellijk begint haar gezicht enorm op te zwellen, zodat Imelda de gehele huwelijksdag haar sluier blijft dragen, zelfs als bruid en bruidegom elkaar kussen.

Constante dreiging

In het Ierse plattelandsstadje waar dit alles zich afspeelt, is het verhaal van Imelda's bijensteek decennia later nog altijd een bron van vermaak. Want bij veel jaloerse vrouwen in de omgeving is zij bepaald niet populair. Naarmate The Bee Sting vordert, ontdekt de lezer echter dat er op die huwelijksdag iets heel anders is gebeurd, dat zaken in een ander daglicht stelt.

Iets dergelijks geldt voor Dickie, de man met wie Imelda in het huwelijk trad. Hij vertrok ooit op zijn 18de naar Dublin om daar aan Trinity College te gaan studeren. Al na een paar dagen kreeg hij een verkeersongeluk. Logisch toch, zo'n plattelandsjochie in de grote stad, die is dat drukke verkeer helemaal niet gewend. De verwondingen die Dickie opliep, maakten dat hij terug naar zijn geboortestadje moest om daar te herstellen.

Maar ook dit verhaal blijkt niet te kloppen. Wat er echt is gebeurd, was veel bedreigender, veel ontluisterender, en ook hier werpen de gebeurtenissen een nieuw licht op Dickie, op zijn huwelijk met Imelda, op zijn hele bestaan.

The Bee Sting vertelt het verhaal van het gezin Barnes, dat naast Imelda en Dickie bestaat uit hun dochter Cass, die op het punt staat in Dublin te gaan studeren, en hun 12-jarige zoontje PJ. Dickie heeft indertijd de VW-franchise van zijn vader overgenomen en jaren heeft het gezin in weelde geleefd. Maar inmiddels zijn de gloriedagen van de Keltische Tijger voorbij. Door de recessie moet Dickie een van zijn filialen sluiten, Imelda zet haar luxegoederen op eBay en Cass vraagt zich af of er straks wel geld is om haar te laten studeren. Zij en haar moeder verwijten Dickie mismanagement, gebrek aan ruggengraat, aan mannelijkheid misschien wel.

Murray laat zijn vier hoofdpersonages om de beurt aan het woord komen. Dat leidt tot buitengewoon levendige en overtuigende portretten. De schrijver legt een formidabel gevoel voor het taaleigen en het denken van de gezinsleden aan de dag. We lezen over Cass, die droomt van haar ontsnapping uit haar verstikkende geboortestadje waar iedereen elkaar kent en 'waar je nog geen worstenbroodje kunt kopen zonder je levensverhaal te moeten vertellen'. Tegelijk is ze onder invloed van haar opportunistische vriendinnetje Elaine langzaam aan het losslaan, brengt ze steeds meer tijd door in de kroeg en dreigt ze zo voor haar eindexamen te zakken.

Als Imelda aan het woord komt, vervalt alle interpunctie en krijgen we een stream-of-consciousness-achtige vertelling die recht doet aan haar gejaagde verwardheid en haar gebrekkige opleiding. Imelda groeit op in een straatarm gezin met een gewelddadige, altijd dronken vader. Maar omdat ze 'het mooiste meisje uit de vier provincies' is, heeft ze de mogelijkheid aan die achtergrond te ontsnappen. En zie, daar is Frank, Dickies jongere, sportieve broer, een kerel die zelfs haar vaders volledige goedkeuring krijgt. De twee gaan trouwen, maar dan gebeurt er iets dat alles volkomen overhoop gooit. Zoals er in dit boek zo vaak iets gebeurt als het geluk, het succes, het doel binnen handbereik lijkt.

The Bee Sting is een boek dat doortrokken is van een constant gevoel van dreiging. Naarmate je in de roman vordert, vermoed je achter elke deur, elke bocht, elke boom een uiting van het kwaad, of op zijn minst de boodschap dat alles wat je meende te hebben begrepen simpelweg niet klopt.

Moordend tempo

Murray weeft verschillende belangwekkende thema's door zijn familie-epos: de leegheid van het materialisme, de gevolgen van klimaatverandering... Maar het belangrijkste thema is misschien wel dat het leven dikwijls een instabiele constructie van bedrog en zelfbedrog is. Alle personages in dit boek worden gedreven door een idee van wat ze willen zijn, niet van wat ze zijn. Allemaal zijn ze gevangenen van herinneringen en fantasieën.

Vanwege de opzet van dit boek is The Bee Sting wel vergeleken met het werk van Jonathan Franzen, en dit boek misstaat inderdaad niet tussen romans als The Corrections en Crossroads. Zowel in compositie als karakterisering is het een triomf. En bij het lezen van het geheel in de tweede persoon geschreven slot, waarin de vertellers elkaar in steeds moordender tempo afwisselen, moet je als lezer bijna aan de zuurstof.

Dertien jaar geleden publiceerde de Ierse schrijver Paul Murray de verbluffende roman Skippy Dies (Skippy tussen de sterren). Het boek speelde zich af op een Dublinse kostschool en werd verteld vanuit een reeks perspectieven: niet alleen hoofdpersoon Skippy (die eigenlijk Daniel heette), maar ook medeleerlingen, docenten en andere personages. Het resultaat was een caleidoscopisch boek dat de gruwelijkheden van het puberbestaan zo goed voelbaar maakte dat de rillingen over je rug liepen.

Murrays satire op de bankenwereld, The Mark and the Void (2015, Het doel en de leegte) bevestigde zijn grote talent, maar maakte niet de verpletterende indruk van Skippy. Bij het zojuist verschenen The Bee Sting kunnen de stoelriemen weer vast. Paul Murray is met dit boek genomineerd voor de Booker Prize, die op 26 november wordt uitgereikt, en hij verdient het die te krijgen. Wie aan The Bee Sting begint, dient zich voor te bereiden op een literaire en emotionele achtbaan, waarin niets is wat het lijkt.

Neem het verhaal achter de titel. Die verwijst naar een tragische of misschien liever tragikomische gebeurtenis op de huwelijksdag van de legendarisch mooie Imelda. Terwijl zij door haar vader naar de kerk wordt gereden, raakt er een bij verstrikt in haar bruidssluier. Grote paniek bij zowel Imelda als de bij, die haar vlak bij haar oog steekt. Onmiddellijk begint haar gezicht op te zwellen, zodat Imelda de gehele huwelijksdag haar sluier blijft dragen, zelfs als bruid en bruidegom elkaar kussen.

In het Ierse plattelandsstadje waar dit alles zich afspeelt, is het verhaal van Imelda's bijensteek decennia later nog altijd een bron van vermaak. Want bij veel jaloerse vrouwen in de omgeving is zij bepaald niet populair. Naarmate The Bee Sting vordert, ontdekt de lezer dat er op die huwelijksdag iets heel anders is gebeurd. Een gebeurtenis die zaken in een ander daglicht stelt.

Iets dergelijks geldt voor Dickie, de man met wie Imelda in het huwelijk trad. Hij vertrok ooit op zijn 18de naar Dublin om daar aan Trinity College te gaan studeren. Al na een paar dagen kreeg hij een verkeersongeluk. Logisch toch, zo'n plattelandsjochie in de grote stad, die is dat drukke verkeer niet gewend. De verwondingen die Dickie opliep, maakten dat hij terug moest naar zijn geboortestadje om daar te herstellen.

Maar ook dit verhaal blijkt niet te kloppen. Wat er werkelijk is gebeurd, was veel bedreigender, veel ontluisterender, en ook hier werpen de gebeurtenissen een nieuw licht op Dickie, op zijn huwelijk met Imelda, feitelijk op zijn hele bestaan.

The Bee Sting vertelt het verhaal van het gezin Barnes, dat naast Imelda en Dickie bestaat uit hun dochter Cass, die op het punt staat in Dublin te gaan studeren, en hun 12-jarige zoontje PJ. Dickie heeft indertijd de goedlopende Volkswagenfranchise van zijn vader overgenomen en jarenlang heeft het gezin in weelde geleefd. Inmiddels zijn de gloriedagen van de Keltische Tijger voorbij en gaat de economie gebukt onder een recessie. Dickie moet een van zijn filialen sluiten, Imelda zet haar luxegoederen op eBay en Cass vraagt zich af of er straks wel geld is om haar te laten studeren. Zij en haar moeder verwijten Dickie mismanagement, gebrek aan ruggegraat, gebrek aan mannelijkheid misschien wel.

Murray laat zijn vier hoofdpersonages om de beurt aan het woord komen. Dat leidt tot buitengewoon levendige en overtuigende portretten. De schrijver legt een formidabel gevoel voor het taaleigen en het denken van de gezinsleden aan de dag. We lezen over Cass, die droomt van een ontsnapping uit haar verstikkende geboortestadje waar iedereen elkaar kent en 'waar je nog geen saucijzenbroodje kunt kopen zonder je levensverhaal te moeten vertellen'. Tegelijk is ze onder invloed van haar opportunistische vriendinnetje Elaine langzaam aan het losslaan, brengt ze steeds meer tijd door in de kroeg en dreigt ze zo voor haar eindexamen te zakken.

Als Imelda aan het woord komt, vervalt alle interpunctie en krijgen we een stream-of-consciousness-achtige vertelling die recht doet aan zowel haar verwardheid als haar gebrekkige opleiding. Imelda groeit op in een straatarm gezin met een gewelddadige, altijd dronken vader. Maar omdat ze 'het mooiste meisje uit de vier provincies' is, heeft ze de mogelijkheid aan die achtergrond te ontsnappen. En zie, daar is Frank, Dickies jongere, sportieve, charismatische broer, een kerel die zelfs haar vaders volledige goedkeuring krijgt. De twee gaan trouwen, maar dan gebeurt er iets dat alles volkomen overhoop gooit. Zoals er in dit boek zo vaak iets gebeurt als het geluk, het succes, het doel binnen handbereik lijkt.

Ook in de verhaallijnen van Dickie en de aanstekelijke PJ moet je je pas echt zorgen gaan maken wanneer de zaken gesmeerd lijken te lopen. The Bee Sting is doortrokken van een voortdurend gevoel van dreiging. Naarmate de roman vordert, vermoed je achter elke deur, elke bocht, elke boom een uiting van het kwaad, of op zijn minst de boodschap dat alles wat je meende te weten of te hebben begrepen simpelweg niet klopt.

Murray weeft meerdere belangwekkende thema's door zijn familie-epos. De leegheid van het materialisme is er een van, de gevolgen van klimaatverandering een ander. Maar het belangrijkste thema is misschien wel dat het leven dikwijls een instabiele constructie van bedrog en zelfbedrog is. Alle personages in dit boek worden gedreven door een idee van wat ze willen zijn, niet van wat ze zijn. Allemaal zijn ze gevangenen van herinneringen en fantasieën.

Vanwege de opzet is The Bee Sting wel vergeleken met het werk van Jonathan Franzen, en dit boek misstaat inderdaad niet tussen romans als The Corrections en Crossroads. Zowel in compositie als karakterisering is het een triomf. En bij het lezen van het geheel in de tweede persoon geschreven slot, waarin de vertellers elkaar in steeds moordender tempo afwisselen, moet je als lezer bijna aan de zuurstof.

Hamish Hamilton; 648 pagina's; € 23,99.

Een lijvige (829 blz.) roman over de angsten, de leugens en het liefdesleven van een Ierse familie. De familie Barnes verkeert in crisis. Dickie Barnes' autobedrijf is niet winstgevend, maar Dickie kijkt weg en begint met de bouw van een bunker in het bos. Zijn vrouw Imelda voelt zich aangetrokken tot Big Mike, een rijke veeboer. Hun achttienjarige dochter Cass verdrinkt haar problemen in alcohol, en PJ, hun twaalfjarige zoon, wil weglopen. Wanneer het leven en de wereld uit elkaar vallen, rijzen de grote vragen: wanneer en waarom is de neergang begonnen? Trefzeker en puntig geschreven, met sterke karaktertekeningen. De roman is ingedeeld naar de vier personages, waarbij de auteur verschillende stijlregisters inzet. Het deel over Imelda is geschreven in stream-of-consciousness stijl, zonder punten en komma’s. Met name geschikt voor een literaire lezersgroep. Paul Murray (Dublin, 1975) is een bekende Ierse schrijver. Hij schreef enkele romans. Zijn werk wordt in meerdere landen uitgegeven. ‘De bijensteek’ stond op de shortlist van de Booker Prize 2023.